turk soʻzining maʼnosi nima?

turk soʻzining maʼnosi nima?

turk
ot

1. Turkiya davlati asosiy, tub aholisining, millatining nomi.
   Turk xalqi. Turk millati.
2. Shu xalq, millatga tegishli, mansub, oid.
   Turk ayoli. Turk tili.

TURK, turkiylar — jahondagi eng qad. va yirik etnoslardan birining nomi. Soʻnggi davrda jahon olimlari, jumladan, oʻzbek olimlari tomonidan amalga oshirilgan tadqiqotlar natijasida va qad. xitoy manbalaridagi maʼlumotlarga koʻra, ushbu atama bundan 3,5—4 ming yil muqaddam rayemsimon iyerogliflar bilan yozilgan bitiklarda «tiyek» va «tiauk» shaklida uchraydi. Turk soʻzi baquvvat, barkamol, odillik kabi maʼnolarni anglatadi, degan fikrlar mavjud. Qad. Xitoy manbalarida turklar qiyofasi chuqur koʻzli, qirra burunli, basavlat va sersoch deb koʻrsatiladi.

Bir necha ming yilliklar davomida turkiy qabilalar koʻp marta birlashgan va parchalanganligi tufayli ularning qabilaviy tarkibi oʻzgarib turgan.

Mil. av 2-a. dan — mil. 3-a. gacha boʻlgan davrda Turklar Hun xoqonligi tarkibida boʻlganligi sababli Xitoy manbalarida shyunnu, hunnu deb ham atalgan. Mazkur xoqonlik yemirilgandan keyingi 300-y. ga yaqin davr davomida xitoylar T. larni tiyekle (zamonaviy tilda tele) deb atashgan.

6-a. da Turk larda boʻlgan Ashina avlodi kuchayib Turk xoqonliginch barpo etgan. Xitoy manbalariga kura, 9-a. da tilga olinadigan Turk qabilalari 58 ta nom bilan ajratilgan. Shulardan 22 tasi uygʻur (ittifoqchilar) deb nomlangan. Uygʻur xoqonligi tugatilganidan sung bularning katta bir qismi Turkiston hududida joylashgan (q. Turk). Turkiya olimlari asarlarida Turk qabilasi koʻkturk deb xam ataladi. Tadqiqotlarga koʻra, koʻkturk soʻzi tangriga, yaʼni osmonga ishongan Turklar, balandlik T. lari, koʻk boʻri totemi boʻlgan Turklar kabi maʼnolarni anglatgan. Markaziy Osiyoda Turk toponim, etnonim, gidronim sifatida koʻplab uchraydi.

Abdulahat Xoʻjayev.

تورک سۉزی نینگ معنی سی نیمه‌؟
تورک
آت

1. تورکيه دولتی اساسي، توب اهالیسی نینگ، ملتی نینگ نامی.
   تورک خلقی. تورک ملتی.
2. شو خلق، ملتگه تېگیشلی، منسوب، عاید.
   تورک عیالی. تورک تیلی.

تورک، تورکيلر — جهانده‌گی اېنگ قدرتلی و ییریک اېتناسلردن بیری نینگ نامی. سۉنگگی دورده جهان عالِملری، جمله‌دن، اۉزبېک عالِملری تامانیدن عملگه آشیریلگن تدقیقاتلر نتیجه‌سیده و قد. ختای منبعلریده‌گی معلوماتلرگه کۉره‌، اوشبو اتَمه‌ بوندن 3،5—4 مینگ ییل مقّدم (rayemsimon iyerogliflar )ره‌یېمسیمان اېیراگلیفلر بیلن یازیلگن بیتیکلرده «tiyek» va «tiauk»«تيېک» و «تیه‌وک» شکلیده اوچره‌یدی. تورک سۉزی به‌قوّت، برکمال، عادللیک کبی معنی ‌لرنی انگله‌ته‌دی، دېگن فکرلر موجود. ختای منبعلریده تورکلر قیافه‌سی چوقور کۉزلی، قیرّه‌ بورونلی، صولتلی و سېرساچ دېب کۉرسه‌تیله‌دی.

بیر نېچه‌ مینگ ییللیکلر دوامیده‌ تورکي قبیله‌لر کۉپ مرته‌ بیرلشگن و پرچه‌لنگنلیگی طفیلی اولر نینگ قبیله‌وي ترکیبی اۉزگریب تورگن.

میلادی 2-عصر دن — میلادی 3-عصر گچه بۉلگن دورده تورکلر هون خاقانلیگی ترکیبیده بۉلگنلیگی سببلی ختای منبعلریده شیوننو، هوننو دېب هم اته‌لگن. مذکور خاقانلیک یېمیریلگندن کېینگی 300-ییل. گه یقین دور دوامیده‌ ختایلر تورک لرنی تيېکلې (زمانه‌وي تیلده تېلې) دېب اتشگن.

6-عصر ده تورک لرده بۉلگن اشینه اولادی کوچه‌ییب تورک خاقانلیگینچ برپا اېتگن. ختای منبعلریگه کوره، 9-ع. ده تیلگه آلینه‌دیگن تورک قبیله‌لری 58 ته نام بیلن اجره‌تیلگن. شولردن 22 ته‌سی اویغور (اتفاقچیلر) دېب ناملنگن. اویغور خاقانلیگی توگه‌تیلگنیدن سونگ بولر نینگ کتّه‌ بیر قِسمی تورکستان حدودیده جایلشگن (ق. تورک). تورکيه عالِملری اثرلریده تورک قبیله‌سی کۉکتورک دېب خَم اتله‌دی. تدقیقاتلرگه کۉره‌، کۉکتورک سۉزی تنگریگه، یهʼنی آسمانگه ایشانگن تورکلر، بلندلیک تورک لری، کۉک بۉری تاتېمی بۉلگن تورکلر کبی معنی ‌لرنی انگله‌تگن. مرکزي آسیاده تورک تاپانیم، اېتنانیم، گیدرانیم صفتیده کۉپلب اوچره‌یدی.

عبدالله جواجه ایف.