سیز – بو فوتو- صورتده، کابل شهر، شهدای صالحینده گی مفتوحه ایماق نینگ مقبره سینی کؤره سیز.
محترم دؤستلر !
خبرینگیز بارکی یقینده، حاجی داکتر فیض الله ایماق نینگ «افغانستان اؤزبیکلری خلق
قؤشیقلری» ناملی رساله سی، کانادا نینگ تورنتو شهریده باسیلیب چیقدی. حاجی ایماق، اؤز رساله
سینی، محترمه والده سی مرحومه بی بی مفتوحه ایماق نینگ پاک روحیگه تارتیق قیلیب، کتاب
سؤنگیده، اونینگ ترجمه ٔ حالی و شعری نمونه لری نی هم چاپ ایتتیرگن ایدی. حاضر مذکور
بیوگرافیه، اعتبارلرینگیزگه تقدیم بؤله دی:
نورعلی بای قیزی مفتوحه، سابق شورالر اولکه سیگه تیگیشلی تاتارستان جمهوریتی نینگ
پایتختی قازان شهر ، کریاوول قیشلاقیده ۱۲۸۳ – نچی ییلی دنیا گه کیلدی.
مفتوحه – اوکتوبر انقلابیدن سؤنگ، افغانستانگه کیلیب، اندخوی نینگ قورغان شهر،
باغبوستان محله سیده استقامت قیله یاتگن شاهیمردانقل کلانتر ایماق بیلن تورموش قوردی. بو عایله
نینگ ایلک فرزندلری محمد هاشم و محمد انور، چیچک خسته لیگیگه چه لینیب، ۴- ۵ یاشلریده، دنیادن کؤز یومیشدی.
ایککی اوغیل نینگ بی وقت اؤلیمی مفتوحه نی آغیر قیغوگه سالدی.
بیرنیچه ییل دن سؤنگ، مفتوحه و شاهیمردانقل خاندانیده، فیض الله و محمد الله اسملی فرزندلر
وجودگه کیلدی. شاهیمردانقل، فیض الله اسملی اؤغلینی ییتی یاشیده، قورغان نامیده گی باشلنغیچ
مکتبگه جایلشتیریب، بیر نیچه آیلردن کیین، ملاریا خسته لیگیگه چه لینیب، ۴۷ یاشده بو جهان نی ترک ایتدی. اوستیگه اوستک، ایککی فرزندیدن اجره لگن مفتوحه، تورموش اؤتاغیدن هم بوتلی اجره لدی.
او، اوغیللریگه هم آنه، همده آته بورچینی اؤتب، اولرنی تربیه له دی و وایه گه ییتکزدی.
فیض الله باشلنغیچ مکتب نی اعلی بهالر بیلن بیتیرگچ، اؤقیشینی دوام ایتتیریش مقصدیده، معارف
وزیرلیگی تامانیدن، کابل گه کیتیشی، ایتیلدی. اما اونینگ عمکی لری ، فیض الله گه خطاباً شونده ی دیدی :
« فیض الله جان! سینینگ آتنگ یؤق. سین آننگنی باقیش اوچون کابلگه کیتیشدن واز کیچیشینگگه تؤغری کیله دی»،- دییه، اونینگ کابل کیتیشیگه قرشیلیک کؤرسه تیشدی. لیکن مفتوحه خانیم، ایککی ایاقنی بیر ایتیککه سالیب:
«مین حیاتیمده قینلسمده، اؤغلیم فیض الله نی
اؤقیشگه جؤنه ته من»، – دیب، توریب آلدی. بو اورینیشلر نتیجه سیز قالمه ی، فیض الله، اؤز
اؤقیشینی دوام ایتتیریش مقصدیده ، کابلده گی ابن سینا ناملی اؤرته مکتب گه جایلشدی. او اؤرته
مکتب، دارالمعلمین و کابل دارالفنونی نینگ ژورنالیزم فاکولته سی نی تمامله ب، افغانستان رادیوسی
قاشیده گی ینگی تشکیل تاپگن« اؤزبیکی،تورکمنی، بلوچی، پشه یی و نورستانی» پروگراملر آمری
لوازمیده ایش باشله دی. بیرنیچه ییللردن سؤ نگ اؤزبیکستان جمهوریتی پایتختی تاشکندده گی
اولغبیک نامیده گی تیل و ادبیات فاکولته سیدن داکترلیک علمی عنوان نی قؤلگه کیریتدی.
مفتوحه نینگ کیچیک اوغلی محمد الله ایسه، درادگارچیلیک ( نجارلیک) کسبی نی ایگلله
دی. هر دایم آنه سیدن خبردارلیک قیله یاتگن اوسته محمد الله نی، دولت ملازملری عسکرلیک
بورچینی اؤتش مقصدیده، کابلگه جؤنتدی. او ایککی ییل عسکرلیک دوری نی چارصد بستر (کابل
ده گی تورت یوز اؤرنلی شفاخانه) سی قوریلیشی پیتیده درادگرلیک ساحه سیده، اؤتکزدی.
اوسته محمد الله نینگ آنه سی، اندخوی شهریده اوسته اوغلی نی اونشتیریش مقصدیده،
ایدیال قیزنی قیدیریب یورگن آنلریده، اونینگ حیاتیده، اچینرلی و خنک واقعه یوزبیردی . بو حادثه
شوندن عبارت:
محمد الله قیش موسیمی نینگ ایزغرینلی ایاز ساووق لریدن آمانده قالیش مقصدیده، کومیر
یاقیب خانه سیده یاتیب قالگن پیتی ده ، کاربن مونوکساید گازی دن زهرله نیب، تؤستدن جان بیره
دی. محمد الله نینگ جسدی نی، اونینگ اکه سی فیض اهلل ایماق تابوت گه سالیب،اندخوی نینگ
مفتوحه یشه یاتگن باغبوستان محله سیگه انتقال بیره دی.
مرحوم اوستا محمدالله
۲۳ یاشر اوغلی نینگ تویینی ترددیده یورگن آنه ٔ زار، اؤغلی نینگ ساووق جسدی نی کؤریب، بیر
نیچه مراتبه هوشدن کیتدی ، ینه هوشگه کیلدی .محمد الله نینگ جسدی،باغبوستان ده گی ایماقلر
حضیره سی، آته سی نینگ قبری یانیگه دفن ایتیلدی. چاره سیز آنه ، تقدیرگه تن بیریب، یگانه
اؤغلی فیض الله بیلن بیرگه یشه ی باشله یدی. کؤپ وقت اؤتمه ی ،او، قان باسیمی و جگر خسته
لیگی باعث، ۱۳۵۸ – انچی ییل ، حمل آی نینگ ۱۶ – نچی، جمعه آقشمی ده، ۷۵ یاشیده کابل
شهریده جهاندن کؤز یومه دی. اونینگ جسدی، کابل نینگ شهدای صالحین ده گی اندخویلیک قبرستانیگه دفن ایتیلدی.
(اناالله و انا الیه راجعون)
مفتوحه ایماق سوادسیز بؤلیب، فی البدیهه شعر ایترایدی.اونینگ شعرلری تاتارچه شیوه –
لهجه سیده، وطن هجری، یالغیزلیک و فرزند مهری موضوعیده بیتیلگن. بعضی بیر شعرلری
اؤزبیکستان ده باسیلیب چیقه دیگن «آیدین» جریده سیده و تورکیه نینگ استانبول شهریده بیر
نیچه ییلدن بویان نشر ایتیلیب کیله دیگن- بیدلستان – گلدسته( ایککی کتاب بیر جلده) گی مجموعه
سیده هم باسیلیب چیققن.
قوییده اونینگ شعرلریدن نمونه لر کیلتیره میز:
آق ایدیل بو یینده
آق ایدیل«۱ » بوییندا
یوردیم سابان« ۲» تؤییندا
بؤلماسم بؤلمام تؤییندا
کؤپ یوقلادیم قوینندا
آق ایدیل بؤییندا
پیاده یوره سیم کیله
سیوه سینگمی، سیو میسینگمی
شونی بیله سیم کیله
آق ایدیل قتیغ آغا
قبله شریف گه تامان
دنیا مالی دونغیز قانی
باشنی سالمنگ جفاغا
۱ – ایدیل : قازان شهریده گی دریا نینگ نمامی.
۲ – سابان : موسومی تؤیلردن بیری.
تورتلیکلر
مینینگ اؤغلیم کابل کیتگچ بنیم کیتدی هوشلریم
بو غزل نی چیقار غانغا عیب قیلمنگ دؤستلریم
تیپدیم ایشیک آچیلدی گل باغچه سی ساچیلدی
اؤغلیم اوچون کویه – کویه استخوانیم چاقیلدی
قالدیرغاچ بؤلمام میکین درخت غه قؤنمام میکین
اؤغلیم اوچون کویه – کویه دیوانه بؤلمام میکین
خط بیتتی لر اؤزلری دفتر لرده کؤزلری
نه یله سم یادیمدن چیقماس « آنه » دیگن سؤزلری
آه ایللریم، ایللریم ایلده قالدی تینگلریم
تینگلریم اوچون کویمه یمن قالدی توغان ایللریم
آقدی هم کیدیردینگیز کوکدی هم، کیدیر دینگیز
اولدن کویغان ایدیم اوستیگه، کویدیر دینگیز
ای ایللریم – ایللریم ایللریمده ، تینگلریم
تینگلریم اوچون کؤیمیمن قالدی اکه – اوکه لریم
اکم – اوکم ، سیز قییده اله چیقدینگیزمی آیغه
چاپیپ – چیغیب، آیغه قریم آیده ده یؤق ، سیز قیده ؟
تؤرتلیکلر
تیره زمنی پرده لارین، کِر قیلمانگیز، یووینگیز
بار چاغیمده مین کؤپ ایدیم، ایندی کیتدیم تؤ یینگیز
محمد الله گه ییدیرگن ایدیم سریغ یاغنینگ دؤرده سین
قُطی غه سالیب کیلتیردیلر، محمد الله م نینگ مُرده سین.
کونده ـ کونده اؤلغونچه، بیر اؤ لغانیم یخشیراق
ساووق استخوانین کؤردیم، کؤر بؤلغانیم یخشیراق
فیض الله جان بیله سینمی «قازان» دیگن قلعه م
یککه کوته لرده جان بیردی، اوسته محمدالله بله م
رومالیم اوچیب کیتدی، دریا نینگ گردابینه
محمد االله تشله ب کیتدی، اندخوی نینگ میدانینه.
سماوار لر قؤیدیم من، قَینه دیده تؤلمه دی
کابل جانغه بارر ایدیم، کابل یقین بؤلمه دی
سماوار لر قؤیدیم من، قَینه ب غینه تؤلسین دیب
پاشا غه عریضه بٍیره م ایندی، کابل یقین بؤلسین دیب
فیض الله جان بیله سینمی، قازان دیگن قلعه منی
پادشاه یانیغه مین بیر باره ی، نی جؤنتمٍی بالم نی
قؤییده گی آنه جانیم یره تگن شعرلرنی قؤرغان تومه نی اندخوی شهریگه بارگه نیمیزده ۹۲ یاشر شرافت ینگه میزدن یازیب آلدیم :
باغبؤستان قیشلاغی ،میزان آیی ، ۱۳۹۲ ییل
