داکتر فیض الله نهال ایماق

امیر تیمور صاحبقران

امیر تیمور بیلن فقط اؤزبیکستان خلقی ایمس، بل که جهانده گی برچه ترک اؤزبیکلر،شو

جمله دن تورکی خلقلر حقلی روشده فخرله نه دیلر. مینگ شکرانه لر بؤلسین، تاریخیمیزده امیر

تیمور، علیشیرنوایی، میرزا اولوغبیک، میرزا بابر، ابن سینا، البیرونی، الخوارزمی، فرغانی، یسوی،

نقشبندی، البخاری، الترمذی کبی عالمه لریمیز کؤپله ب تاپیله دی. منه شو ، هر بیری بی تکرار

سیمالر کروان باشی سی حضرت صاحبقران امیر تیموربؤله دیلر. امیر تیمور فقط بویوک سلطنت

توزگه نی، سمرقند، بخارا کبی شهرلرده گی تاریخی آبده لرنی قالدیرگه نی، ییلکه سی ییر، ایسکه

مه گن سرکرده بؤلگه نی اوچون گینه قدرلی ایمس.

اینگ اولا ، تورکی خلقلر نینگ نامینی جهان صحنیگه آلیب چیققن اولکن سیما صفتیده هر

بیریمیز اوچون قدرلی دیر. دولت اربابلری، ییریک سرکرده لرنینگ تاریخی اؤرنی شونده که،

اولرنینگ فعالیتی فقط بیرتمانله مه بؤلیب قالمه یدی. امیر تیمور فعالیتی جمعیت حیاتی نینگ برچه

– برچه ساحه لرینی قمره ب آلیشی بیلن دقتگه سزاواردیر.

دیمک، تاریخده اسکندر مقدونی، ناپلیون و باشقه اولوغ سیمالرکبی ییریک سرکرده لر،

دولت اربابلری اؤتگن. بولر نینگ بیرانته سی کینگ قمراو معنا سیده سیز بیلن بیز نینگ فخریمیز

بؤلگن امیر تیمور حضرتلری بیلن بؤیله شه آلمه یدی. امید قیله میز تورکی خلقلر یشه یدیگن زمین

، کیلگوسیده بیزلرگه بی حساب تیمورلرنی ییتکه زیب بیره جک. بیران بیرخلق نینگ فرزندینی

کم سیتمه گن حالده ،آیتیش کیره ککه ،امیر تیمور فقط تورکی خلق لرنینگ تاریخیگه ایمس، بل

که، باشقه خلقلرنینگ، یعنی ترقی پرور انسانیت نینگ تاریخیگه نامی، زرحل حرفلربیلن بیتیلگن

سیما ایکه نینی هم آیتیب اؤتیش نی ایستردیم. بونینگ تیره ن تاریخی ایدیزلری بارلیگی همه

میزگه عیان. امیر تیمور باشله گن اولوغ ایش نی میرزا اولوغبیک علم نجوم و دولت چیلیک ساحه

سیده رواجلنتیردی. خوددی شونده ی میرزا ظهیرالدین بابر، ییریک سلطنت یوزه گه کیلتیریب،

بیتکرار علمی و بدیعی اثرلر یره تیب، امیرتیموراساس سالگن بویوک دولت چیلیک سیاستینی

پاغانه گه کؤتردی. اؤرته عصرلر شرق اویغانیش (رنسانس) دوری نینگ ایککی یوکسک راق

یاروغ یولدوزی- موالنا عبدالرحمن جامی بیلن علی شیرنوایی ایسه، ادبیات ساحه سیده تیموریلر

دوری نینگ اینگ یوکسک چوققی لری بؤلدیلر. بوندن شو عیان بؤله دیکه، اگر اولوغ بابامیز امیر

تیمورحضرت لرینی اولکن چنارصفتیده تصور قیله دیگن بؤلسک، اونینگ شاخه لری .اجتماعی- سیا

سی حیات نینگ برچه ساحه لرینی تشکیل ایته دی.

تاریخ نینگ گواهلیک بیریشی چه، امیر تیمور حیاتی نینگ اکثریت قسمی سفرلرده، حربی–

نظامی یوریشلرده اؤتگن. بوندن قطع نظر اونینگ بیران بیر مشورتی عالمه لر اشتراک سیز اؤتمه

گن.امیر تیمورنینگ علم – فن، مدنیت و صنعت نماینده لریگه حامی لیگی حقیده گپیرگنده، اوال

استاذ لرگه بؤلگن مناسبتی نی ایسله تیب اؤتیش درکار. قه نی ایتینگ چی، قیسی بیر بویوک انسان

وفاتیدن کیین استاذی پاییگه دفن ایتیشلرینی وصیت قیلگن؟ قرنگگه،امیر تیمور حتی قبرده هم

سیز بیلن بیز اوچون حقیقی انسانی لیک تمثالی بؤلیب یاتیبدیر. «استاذ آتنگدن اولوغ»، دیگن

نقلگه عمر بویی عمل قیلگن، یریم دنیانی ایگلله گن بؤلیشیگه قره مسدن، منگو مقالنی هم استاذی

پایی ده دیب،بیلگن اولوغ سیما نینگ علم و فن ادبیات و هنر نماینده لریگه مناسبتی فقط ایجابی

بؤلیشی طبیعی دیر. امیر تیمور سلطنتی ده گی اساسی اداره لر و منصبلر:یعنی اهل دیوان، منشی

دربار و کاتب اسرار ،امام جماعت، صدور مملکت، تاریخ و سالنامه اوقوچیلر، طبیب لر، منجم لر،

سمرقند فقیه لری ، محقق لر، مهندسلر، قاریلر، وزیر لر، خطیبلر، اهل کتابت، یازوچیلر، زرگرلر ،

شطرنج بازلر، سازنده لر، نقاشلر، هیکلتراشلر، باغبانلر،بؤلگن لیگی اولوغ سرکرده دنیا قره شی

قنچه لرکینگلیگیدن داللت بیره دی. امیر تیمورنینگ حتی که لشکرباشی لیک تجربه سی درجه

گه ییتگن بیر پیتده هم یان اطرافیده گی سلیمانشاه، قمری، سیف الدین ،اهلل داد، شاه ملک و

شیخ نورالدین کبی یقین کیشی لری بیلن مصلحتله شیشنی کنده قیلمسلیگی اونینگ عملیاتی بیلن

نظریه نی قؤشیب آلیب بارگندن،هیچ قچان اؤزیگه بنا قویمه گه نی مغرور لیککه بیریلمه گه نید ن

یارقین داللت بیره دی . امیرتیمور قرارگاهیدن محلی اهل علم بیلن بیرگه ،ابن عربشاه کبی عربیلر،

کالویخا کبی اروپالیکلر باش پناه تاپگن لیگی سرکرده نینگ عالم لرنی ملتگه اجره تمه گه نید ن

داللت بیره دی.شونی سی اعتبار گه الیق که، ییراقنی کؤره بیلگن صاحبقران نینگ فعالیتی گه دایر

قیمت بهاء تاریخی اثرلر آره سیده ابن عربشاه و کالویخا نینگ تاریخی اثرلری علیحده اؤرین توته

دی. درحقیقت،امیر تیمور جهان نینگ قیسی بیر مملکتی نی ضبط ایتمه سین،انه شو جایده علم

اهلی نینگ باشینی سیله دی. رعیت نینگ کونگلی گه قره دی.بی پایان سلطنتی ده ترتیب – انتظام

میالدی ییلی133۶ بؤلیشی اوچون حرکت قیلدی . کهنه شهر سبز یقینیده گی ایلغار قشالغیده

دنیاگه کیلگن صاحبقران زمین نینگ صیقلی- سمرقند نی سلطنتی نینگ پایتختی ایتیب تنله دی

سمرقند نینگ جغرافیایی قوله ی جایلشگن لیگی بیلن باغلیق و بو نینگ اؤزیگه خاص سببلری

اهمیتلری موجود دیر . سمرقند شهریده گی تیمور دوریده قوریلگن تاریخی آبده لر، کیین-چه لیک

سمرقند، بخارا، شهرسبز کبی قطار شهرلرده امیر تیمورنینگ فرمانی، قاله ویرسه تیموریلر تمانیدن

قالدیرگن برپا ایتیلگن آثار عتیقه لر،امیر تیمور سیماسی نینگ مدنی- معنوی،معماری،تاریخده

اؤچمس ایزیدن یارقین داللتدیر.امیر تیمور فرمانی بیلن قوریلگن تاشکند یقینیده گی زنگی آته و

کهنه ترکستانده گی یسوی مقبره لری نینگ اهمیتی نی هم کیزی کیلگنده آیتیب اؤتیش کیره ک.

ترکستان ملکی نینگ شیخ المشایخی خواجه احمد یسوی قبری اوستیگه تیکیلگن مهابتلی مقبره،

امیر تیمور نینگ اهل شعراگه، اهل علماگه، همتی نینگ دردانه لریدن بیری صفتیده منگو صالبت

ییل تؤلدی. آره دن شونچه فرصت ۶۶0 تؤکیب توره ویره دی . جاری ییل امیر تیمور تولدی گه

اؤتگن بؤلیشی گه قره مسدن بیز عاصی بنده لر امیرتیمور بویوک لیگینی توله لیگیچه انگله ب

ییتگه نیمیز یوق دیب ، کامل ایشانچ بیلن ایته آله میز . بو نینگ اؤزیگه خاص سبب لری بار. یعنی

انسانیت تاریخی نینگ معیین باسقیچلریده میدانگه چیقه دیگن امیر تیمور سیماسی نینگ سری و

سحری نی انگله ماق اوچون کمیده انه شونده ی صالحیت گه ایگه بؤلماق طلب قیله دی.افسوسکه

تنگری همه نی هم بونده ی نادر صالحیت بیلن سیله یویرمه یدی. امیر تیمور سیما سیده، انسانی

فضیلتلربیلن بیر قطار ده الهی خاصیتلر اویغونله شیب کیلگن لیگی اوچون هم تورکی خلقلر نامی

نی بشریت تاریخیده اولکن توتگن و توته یاتگن بویوک خلقلر بیلن یانمه – یان یازیلیشینی تأمینله یدی.

***