- تورکيه دولتی اساسي، توب اهالیسی نینگ، ملتی نینگ نامی.
تورک خلقی. تورک ملتی. - شو خلق، ملتگه تېگیشلی، منسوب، عاید.
تورک عیالی. تورک تیلی.
تورک، تورکيلر — جهانده‌گی اېنگ قدرتلی و ییریک اېتناسلردن بیری نینگ نامی. سۉنگگی دورده جهان عالِملری، جمله‌دن، اۉزبېک عالِملری تامانیدن عملگه آشیریلگن تدقیقاتلر نتیجه‌سیده و قد. ختای منبعلریده‌گی معلوماتلرگه کۉره، اوشبو اتَمه بوندن 3،5—4 مینگ ییل مقّدم (rayemsimon iyerogliflar )ره‌یېمسیمان اېیراگلیفلر بیلن یازیلگن بیتیکلرده «tiyek» va «tiauk»«تيېک» و «تیه‌وک» شکلیده اوچره‌یدی. تورک سۉزی به‌قوّت، برکمال، عادللیک کبی معنی لرنی انگله‌ته‌دی، دېگن فکرلر موجود. ختای منبعلریده تورکلر قیافه‌سی چوقور کۉزلی، قیرّه بورونلی، صولتلی و سېرساچ دېب کۉرسه‌تیله‌دی.
بیر نېچه مینگ ییللیکلر دوامیده تورکي قبیله‌لر کۉپ مرته بیرلشگن و پرچه‌لنگنلیگی طفیلی اولر نینگ قبیله‌وي ترکیبی اۉزگریب تورگن.
میلادی 2-عصر دن — میلادی 3-عصر گچه بۉلگن دورده تورکلر هون خاقانلیگی ترکیبیده بۉلگنلیگی سببلی ختای منبعلریده شیوننو، هوننو دېب هم اته‌لگن. مذکور خاقانلیک یېمیریلگندن کېینگی 300-ییل. گه یقین دور دوامیده ختایلر تورک لرنی تيېکلې (زمانه‌وي تیلده تېلې) دېب اتشگن.
6-عصر ده تورک لرده بۉلگن اشینه اولادی کوچه‌ییب تورک خاقانلیگینچ برپا اېتگن. ختای منبعلریگه کوره، 9-ع. ده تیلگه آلینه‌دیگن تورک قبیله‌لری 58 ته نام بیلن اجره‌تیلگن. شولردن 22 ته‌سی اویغور (اتفاقچیلر) دېب ناملنگن. اویغور خاقانلیگی توگه‌تیلگنیدن سونگ بولر نینگ کتّه بیر قِسمی تورکستان حدودیده جایلشگن (ق. تورک). تورکيه عالِملری اثرلریده تورک قبیله‌سی کۉکتورک دېب خَم اتله‌دی. تدقیقاتلرگه کۉره، کۉکتورک سۉزی تنگریگه، یهʼنی آسمانگه ایشانگن تورکلر، بلندلیک تورک لری، کۉک بۉری تاتېمی بۉلگن تورکلر کبی معنی لرنی انگله‌تگن. مرکزي آسیاده تورک تاپانیم، اېتنانیم، گیدرانیم صفتیده کۉپلب اوچره‌یدی.
عبدالله جواجه ایف.
